Open is gezond
Data over eigenaarschap van bedrijven heeft veel maatschappelijke en economische waarde. Toegang tot dit register is van grote waarde is voor innovatie. Vooral startups en het mkb kunnen met deze data innovaties tot stand brengen. Daarnaast is informatie over de uiteindelijke belanghebbende van een bedrijf cruciaal in de strijd tegen witwassen, fraude, corruptie en terrorismefinanciering. In Nederland is deze data echter gesloten. De Open State Foundation pleit voor het openstellen van de data van de Kamer van Koophandel, zowel het Handels- als het UBO-register.
Maatschappelijke waarde
Volgens de Vierde Europese Anti-Witwasrichtlijn van de Europese Commissie moeten alle lidstaten een openbaar Ultimate Beneficial Ownership (UBO) register opstellen. In Nederland wordt dit register beheerd door de Kamer van Koophandel en hoewel het een publiek register moet zijn, is nog niet openbaar. Op dit moment is het register afgesloten, krijg je enkel toegang tot de data na betaling en zijn enkel individuele zoekacties mogelijk. Dit terwijl een open UBO-register er juist toe leidt dat deze gebruikt kan worden door onderzoekers en journalisten om fraude, corruptie en witwassen op te sporen. Het Open Government Partnership, een multilaterale organisatie waar Nederland lid van is, adviseert dan ook om het UBO-register als open data te ontsluiten. Ook de nieuwe PSI-Directive verplicht het ontsluiten van ‘company ownership’ als open data. Zonder een Open Handelsregister is dit UBO-register waardeloos, omdat deze twee databronnen aan elkaar gekoppeld dienen te zijn om onderzoek goed mogelijk te maken.
Economische waarde
Maatschappelijke organisaties, journalisten, onderzoekers, bedrijven en overheden zouden met open data van het Handelsregister nieuwe analyses of toepassingen kunnen maken die nu vanwege de betaalmuur of vanwege het databankenrecht niet betaalbaar of mogelijk zijn. Denk aan nieuwe dienstverlening door het combineren van databronnen, analyses over bedrijfstakken en het aantal werknemers per regio. Landen zoals Frankrijk, België, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk hebben dan ook de toegang van het Handelsregister gratis en open gerealiseerd. Zij geven aan dat gratis toegang tot het Handelsregister van grote waarde is voor innovatie en hebben er daarom voor gekozen om barrières die toegang en gebruik tegengaan te verwijderen.
Europese ontwikkelingen richting open data
In 2019 heeft het Europees Parlement ingestemd met de herziening van de Public Sector Information (PSI) Directive. Deze zal binnen twee jaar geïmplementeerd moeten worden in een aangepaste Wet hergebruik overheidsinformatie. De herziening van deze richtlijn dient barrières, voornamelijk voor het midden- en kleinbedrijf, weg te nemen die toegang tot publieke databronnen bemoeilijken.
De richtlijn maakt expliciet dat publieke organisaties geen voorbehoud maken op het databankenrecht om hergebruik van publieke registers te voorkomen. Dit maakt dus duidelijk dat een databankenrecht hergebruik van het Nederlandse Handelsregister niet in de weg mag staan. Daarnaast is in de richtlijn een lijst met high value datasets opgenomen, waaronder de categorie ‘company and company ownership’. Dit betekent dat informatie over bedrijven en eigenaarschap van bedrijven gratis als open data aangeboden dient te gaan worden via Application Programming Interfaces (API’s).
De Europese Unie doet dit om de ‘digital single market’ te versterken. Wanneer alle EU-lidstaten dezelfde datasets als open data beschikbaar stellen dan kunnen binnen de gehele Europese Unie toepassingen en analyses gemaakt worden met onder andere data uit Handelsregisters. Dit bevordert tevens de rechtszekerheid van eenieder die zaken wil doen met ondernemingen uit andere Europese lidstaten.
