Naar aanleiding van herhaaldelijke oproepen vanuit de Tweede Kamer en toezeggingen van het kabinet Schoof zijn de richtlijnen voor openbare agenda’s van bewindspersonen dit voorjaar aangescherpt. Daarmee zouden de afspraken van de ministers en staatssecretarissen transparant worden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken vroeg expliciet om een nieuw onderzoek om te laten zien dat de aanscherpingen effect zouden hebben. Uit de vandaag gepresenteerde analyse van Open State Foundation blijkt echter dat de praktijk achterblijft: slechts één van de vijftien ministeries behaalt een voldoende.
Extra aandacht, toch onvoldoende
In de periode mei en juni 2025 registreerden bewindspersonen 325 externe afspraken. Daarvan voldeed slechts 30% aan de nieuwe richtlijnen, die voorschrijven dat zowel het onderwerp van het gesprek als de gesprekspartner volledig moeten worden genoteerd. Dat percentage is weliswaar hoger dan bij het vorige onderzoek (21% in september-oktober 2024), maar blijft ver onder de maat. Juist omdat de aandacht dit voorjaar expliciet op betere naleving lag, maken de tegenvallende resultaten duidelijk dat er structurele problemen zijn.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) laat zien dat het juist noteren van agenda-afspraken wel mogelijk is: 58% van de afspraken werd volledig gepubliceerd. Ex-minister Fleur Agema van VWS scoorde zelfs 90% compleetheid en is daarmee het meest transparant van alle bewindspersonen. Daartegenover staan drie ministeries die geen enkele afspraak volledig invulden: Asiel en Migratie, Economische Zaken en Buitenlandse Zaken. Ook bij andere departementen ontbreken vaak essentiële gegevens.
Duidelijk onderwerp ontbreekt
Volgens de richtlijnen moet bij de agenda-items een onderwerp/thema van de activiteit omschreven worden én een korte toelichting op de agenda-activiteit gegeven worden. Ondanks dat we hierin verbetering zien, gaat het nog vaak mis. Nog regelmatig staat in de agenda’s opgenomen dat het om een “kennismakingsgesprek” gaat.
Dit zien we bijvoorbeeld veel in de agenda van ex-minister Brekelmans, die geen één keer een onderwerp noemt. Op 8 mei staat een afspraak in zijn agenda genoteerd als: “Gesprek: minister Brekelmans heeft een kennismakingsgesprek met mevrouw Thijssen van VNO-NCW (Den Haag)”. Minister Van Weel en ex-minister Faber hebben bij geen enkele afspraak een onderwerp genoemd.
Gesprekspartner
Daarnaast wordt ook vaak de gesprekspartner niet genoemd bij naam en functie (zoals in de uitvoeringsrichtlijnen staat), en soms zelfs helemaal niet. We hebben een soepele beoordeling toegepast op dit onderdeel, waarbij regelmatig de specifieke functie binnen de organisatie of het bedrijf ontbreekt bij het agenda-item. Volgens de richtlijnen zou dit wel moeten.
Zo staat in de agenda van minister Hermans op 20-05-2025 genoteerd: “Gesprek: over zoutwinning (via communicatietechnologie)”. Ex-Minister Beljaarts, ex-staatssecretaris Jansen en ex-minister Klever hebben niet één keer de gesprekspartner (juist) genoteerd bij de externe afspraken.
Stakeholder traject
Vanuit Binnenlandse Zaken is er een stakeholder traject gehouden waar Open State onder andere aan heeft deelgenomen. In het stakeholder traject werd verkend aan welke eisen een lobbyregister zou moeten voldoen. In het commissiedebat in maart werd beloofd dat er na de zomer zou worden gerapporteerd. Dit werd weer bevestigd na de motie Dassen en Van Waveren over het uiterlijk 1 september 2026 een wetsvoorstel tot een lobbyregister naar Iers model in werking te laten treden.
Open State Foundation pleit al langere tijd voor de invoering van een lobbyregister. Om te laten zien dat dit haalbaar is, hebben wij binnen drie weken een werkend prototype ontwikkeld. Wij zien dan ook met belangstelling uit naar de reactie van het ministerie van Binnenlandse Zaken op de resultaten van het stakeholdertraject.