Dinsdag vond in de Eerste Kamer een debat plaats over de implementatie van het UBO-register, de database die moet gaan helpen in de strijd tegen witwassen, corruptie en terrorismefinanciering.
De Senaat leek echter niet zozeer met dat doel bezig, maar maakte zich met name druk om een klein onderdeel van het register, namelijk de bestuurders van kerkgenootschappen. Farah Karimi (Groenlinks) was hierop een uitzondering: “We zetten ons hier met de meest restrictieve optie van implementatie in een verkeerde hoek in Europa – we geven aan dat we aandeelhouders belangrijker vinden dan witwassen aanpakken”, sneerde zij.
UBO staat voor Ultimate Beneficial Owner (uiteindelijke belanghebbende). Het op te richten registreert wie de ‘UBO’ is van een bedrijf, uitgaande van een minimum van 25% van het eigenaarschap.
€2.50 lijkt weinig, maar is dat het wel?
Minister Hoekstra (CDA, Financiën) weerlegde de zorgen over effectiviteit van het register rondom openbaarheid minimaal. ‘Journalisten moeten wel vaker kosten maken voor onderzoek’, was zo’n beetje zijn verweer. Het UBO-register, dat wordt ondergebracht bij de Kamer van Koophandel, gaat €2.50 per dossier rekenen. Hoewel dit volgens de minister ‘slechts kostendekkend’ is en ‘behapbaar voor maatschappelijke partners in de strijd tegen corruptie en witwassen’, lijkt hij te vergeten dat onderzoek doen in de praktijk niet bestaat uit een enkel verzoek, maar tientallen zo niet honderden.
Dat maatschappelijke partners van belang zijn bij het aanpakken van witwassen blijkt onder meer uit het onderzoek van de Panama Papers: sinds informatie over het economisch eigendom over door Mossack Fonseca opgerichte bedrijven in april 2016 openbaar werd, is volgens de ICIJ meer dan €1,11 miljard terugverdiend in 22 landen en zijn in meer dan 82 landen strafrechtelijke onderzoeken gestart.
Ook opvallend is dat de minister vast bleef houden aan de registratie van de gebruikers van het UBO-register. Hierdoor ontstaat de onwenselijk situatie dat bijvoorbeeld ook journalisten zich moeten registeren voordat ze onderzoek kunnen doen naar witwassen en corruptie. En of dat nog niet discutabel genoeg is: ook UBO’s zelf worden op de hoogte worden gesteld van hoe vaak hun informatie wordt bekeken.
Het kan veel meer open
Ander issue: Wanneer het UBO-register wordt geïmplementeerd zoals nu wordt voorgesteld, moet het volgend jaar zomer alweer op de schop. Dan moet namelijk de implementatie van de Open Data & PSI-richtlijn afgerond moet zijn, en deze Europese richtlijn stelt duidelijk dat data rondom bedrijven en het eigenaarschap van bedrijven ‘High Value Datasets’ zijn en derhalve moeten worden geopend.
Citaat uit recent onderzoek van ICTRecht: “Het eisen van registratie en het vragen van een vergoeding voor inzage van het UBO-register is beide niet verplicht op grond van de AVG en ook niet verplicht op grond van de vierde anti-Witwas Richtlijn. Vooral het vragen van een vergoeding per opvraag, ook al is de hoogte daarvan marginaal, voorkomt dat journalisten en onderzoekers gedegen onderzoek kunnen doen naar financiële criminaliteit. Zolang het nog niet mogelijk is om de informatie uit het UBO-register als open data te kunnen hergebruiken, valt er veel voor te zeggen om deze drempels in het geheel niet op te werpen.”
Klachten? Bij de KvK
De minister liet voorts weten dat men bij zorgen rondom de openheid van het register niet bij hem maar bij de KvK moeten zijn; er wordt een ‘gebruikersraad’ ingesteld. Het is de vraag of die mededeling veel geruststelling biedt, want de organisatie die het Nederlandse Handelsregister runt doet dat zo gesloten mogelijk, bleek ook weer uit onderzoek door OpenCorporates, die eerder deze week het Nederlandse register 20 van 100 punten gaf op openheid, met de begeleidende opmerking:
“Special mention in this section should go to the Kamer van Koophandel (KvK) – the Netherlands register. This is an important register not just for the Netherlands but the whole of Europe, as it is one of the largest registers in Europe, with a far greater number of companies per capita than, say, Germany, perhaps due to its use by large corporations in tax planning. What distinguishes the KvK is that it actively appears to be against open data, and appears to be working to counteract moves towards openness. For example, just over a year before it is due to make the company register and company ownership available as open data via the Open Data and PSI Directive, it is claiming database rights on the register, and is proposing using these to prevent other users from storing copies of the data, or making the data available to third parties.”
Volgende stap
Volgende week stemt de Senaat over het wetsvoorstel. En hoewel het in het debat meer ging over kerken dan over witwassen en corruptie, roepen we de Eerste Kamerleden graag nogmaals op om rekening te houden met het oorspronkelijke doel van de wetgeving. En als dat niet overtuigend genoeg is, dan nog even te kijken naar de Open Data & PSI-richtlijn.
Afbeelding: Isaac Mehegan via Unsplash