“Teleurstellend”, “bizar”, “geen vertrouwen”, “een min”, “klap in het gezicht”, “gemiste kans”, “onvoldoende”. De Tweede Kamer gebruikte pittige woorden om de afkeer te uiten over de brief van minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken. Daarin geeft Uitermark aan dat ze voorlopig geen lobbyregister wil instellen.
Open State Foundation pleit al jaren voor een lobbyregister. Lobbyen is een belangrijk onderdeel van onze democratie, maar kent geen spelregels en dus ook geen transparantie. Het openbaar publiceren van de agenda’s van bewindspersonen zou een goed alternatief kunnen zijn. Open State heeft input gegeven voor de officiële richtlijnen voor deze agenda’s. Maar we controleren ook of deze richtlijnen worden nageleefd. Keer op keer blijkt dat niet het geval te zijn. Na veel inspanningen – inclusief bespreking in de ministerraad – verbeterde het huidige kabinet de score op compleetheid van afspraken van 13% naar 21%. De Kamer is het met Open State eens dat dit volstrekt onvoldoende is.
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken debatteerde 12 maart met minister Uitermark.
De leden Van Waveren (van Uitermark’s eigen NSC), Dassen (Volt), Chakor (GLPvdA), Sneller (D66) en Van Nispen (SP) waren zeer verontwaardigd over het zoveelste uitstel van de minister. De brief van de minister volgde op de door de (vorige) minister aangevraagde studie van de Universiteit Leiden (door hoogleraren Braun en Fraussen). Die studie concludeerde juist dat er aanvullende transparantiemaatregelen zoals een register noodzakelijk zijn. Kamerlid Deen (PVV) was minder fel, maar gaf wel aan dat de PVV nog steeds achter een lobbyregister staat. Alleen Kamerlid Buijsse (VVD) maakte het de minister niet moeilijk – “Ik volg de lijn van het kabinet”- maar hij gaf ook aan zich niet goed te hebben voorbereid op dit debat.
Zowel Kamer als minister verwezen diverse keren naar Open State Foundation en onze onderzoeksconclusies en aanbevelingen. Vooral de 21% onvolledige agenda-afspraken kwam diverse keren terug. “Wat is het streefcijfer?”, wilde de Kamer van de minister weten. In algemene zin eiste de Kamer concrete duidelijkheid: stel óf een lobbyregister in, óf geef aan wat je dan wel doet om lobbytransparantie daadwerkelijk te verbeteren (en niet de zoveelste belofte dat de agenda’s nu wel goed gaan worden bijgehouden).
De minister voelde dat ze de Kamer ergens tegemoet moest komen – maar gaf ook aan gebonden te zijn aan het Kabinet. De twee tegemoetkomingen (die zij in de pauze na de eerste termijn van de Kamer had bedacht) zijn:
- de minister biedt aan in gesprek te gaan met Open State Foundation over de meetlat van de openbare agenda’s (“wij meten niet en wij weten dus niet”); Kamerleden zijn daarbij uitgenodigd;
- de minister wil met stakeholders om tafel om te bezien hoe een mogelijk lobbyregister eruit zou kunnen zien.
De minister zegde toe direct na het zomerreces een brief hierover aan de Kamer te sturen.
Een aantal Kamerleden vond dit allemaal niet ver genoeg gaan en wil binnen drie maanden een concreet voorstel voor een lobbyregister. Zij kondigden aan een tweeminutendebat (in de plenaire Tweede Kamer) aan te vragen en met moties te komen.
Open State Foundation ziet de uitnodiging van de minister tegemoet. Open State denkt altijd constructief mee, maar wil ook geen schaamlap zijn voor het afschieten van het lobbyregister. Daarbij hebben wij al in 2021 meegewerkt aan de ‘meetlat’.
Intussen roepen we iedereen op de petitie voor een lobbyregister te ondertekenen om daarmee de druk op het kabinet te houden.
Zie ook het verslag van het debat in de Volkskrant.