De landen van Noord-Europa, waaronder Nederland, gelden als ontwikkelde democratieën. Toch worstelen ze nog met het openen en bevorderen van hergebruik van overheidsdata. Maar de wil om van elkaar’s best practices te leren is er ook. Dat werd duidelijk tijdens een Nordic+ bijeenkomst van het Open Government Partnership. Op 29 en 30 april kwamen vertegenwoordigers van overheden, internationale organisaties en NGO’s, waaronder Open State Foundation, uit Duitsland, Estland, Finland, Letland, Litouwen, Noorwegen, Schotland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden bij elkaar in Edinburgh, Schotland.
De focus van de bijeenkomst lag op transparantie van financiële data. Onderwerpen als open aanbestedingen, het betrekken van burgers bij het opstellen van begrotingen, het garanderen van mensenrechten in begrotingen, en portals en websites waarmee financiële data toegankelijk worden, kwamen aan bod. Ook corruptiebestrijding en burgerparticipatie waren belangrijke onderwerpen. En daarnaast andere aspecten van overheidstransparantie, zoals Freedom of Information (in Nederland bekend als de Wet open overheid) en lobbytransparantie.
Finland toonde één van de best practices. Op het portal openprocurement.fi worden de aanbestedingen en uitgaven van de Finse overheid real time en in detail gepubliceerd. Daardoor werd duidelijk dat een minister een opdracht aan zijn broer had gegund, waarop hij kon aftreden. Een andere minister, die grote hoeveelheden drank had besteld op staatskosten, overkwam hetzelfde. Een vergelijkbare ervaring komt uit Letland waar door open financiële detaildata duidelijk werd dat de minister van Buitenlandse Zaken tegen de regels in vliegtuigen charterde voor zijn buitenlandse reizen (en niet een lijnvlucht nam). Ook hij moest aftreden.
Van belang is dus dat de maatschappij kan meekijken met begrotingen en bestedingen – ook op detailniveau. De vertegenwoordiger van Litouwen liet een portal zien waarmee iedereen binnen een paar clicks bijvoorbeeld kan zien hoeveel subsidie individuele musea krijgen. Open State introduceerde de aanwezigen aan ons platform OpenSpending.nl, waar financiële (detail)data van decentrale overheden op gepubliceerd worden om zo de democratische controle te versterken.
Maar het gaat niet alleen om controle. Het gaat ook om participatie. De algemene conclusie was dat belastingen en begrotingen niet ingewikkeld hoeven te zijn en dat burgers wel degelijk geïnteresseerd zijn en mee willen doen. Het vertrouwen in overheden daalt (ook in Noord-Europa), maar het vertrouwen is terug te winnen door zelf vertrouwen in de burger te hebben en door oprechte transparantie na te streven.
Een bijzonder aspect van de conferentie was het pleidooi voor ‘plain language’: eenvoudige, duidelijke en begrijpelijke taal. “Plain language opens the closed doors of government”. Ook dit is een investering van overheidszijde die de burger meer betrekt, het vertrouwen doet toenemen en zichzelf ook ruim terugbetaalt.
De bijeenkomst eindigde met afspraken over kennisuitwisseling. En een oproep aan ieder om te blijven werken aan proactieve publicatie van (financiële) overheidsinformatie. In tijden waarin de democratie en de waarheid soms onder druk staan, is dat van extra belang.