Op 16 november werd tijdens het ECP Jaarfestival in Den Haag in aanwezigheid van koning Willem-Alexander stilgestaan bij 25 jaar digitalisering. Er is veel gebeurd op het gebied van digitalisering die afgelopen 25 jaar, en dat geldt zeker ook voor de relatie tussen overheid en samenleving en de relatie tussen burger en bestuur. Daarover heeft Instituut Maatschappelijk Innovatie samen met Open State Foundation een onderzoeksrapport geschreven met de titel: ‘Over schone dromen en verbroken beloften: 25 jaar ICT, overheid en samenleving’.
Het onderzoek vond plaats aan de hand van regeerakkoorden, kabinetsstandpunten en beleidsstukken uit die periode. De relatie tussen overheid en ‘citoyen’ (staatsburger) staat centraal in het onderzoek. Het onderzoek werd tijdens het ECP Jaarfestival gepresenteerd en besproken.
Orwell of Athene?
De jaren ’90 van de vorige eeuw waren relatief optimistische jaren. De opkomst van internet opende een wereld van nieuwe mogelijkheden. Sommigen droomden van een ‘modern Athene’, waarbij kennis en informatie snel gedeeld zou worden en burgers een veel grotere rol zouden krijgen in de besluitvorming. Anderen zagen vooral donkere wolken. Zij vreesden dat George Orwell’s dystopische roman ‘1984’ alsnog werkelijkheid zou worden. De overheid zou volgens hen ongekende mogelijkheden krijgen om de burger in de gaten te houden en te controleren. Beide toekomstbeelden – Orwell of Athene – zijn vooralsnog niet uitgekomen.
De afgelopen 25 jaar is er veel gebeurd op het gebied van digitalisering, overheid en samenleving. Er is brede toegang tot internet, rijbewijzen en energiesubsidies kunnen digitaal worden aangevraagd en miljoenen mensen maken gebruik van de vooringevulde belastingaangifte. Uit dit onderzoek blijkt dat er ook veel niet is gebeurd. Het is veelal onduidelijk waarom bepaalde beloften en toezeggingen niet zijn nagekomen. In enkele gevallen hebben nieuwe kabinetten expliciet afstand genomen van de eerdere toezeggingen. Veel vaker lijken de beloften in rook opgegaan of zijn ze ongemerkt ‘van het tafelkleed gegleden’.
Over schone dromen en verbroken beloften 25 jaar ICT overheid en samenleving
De Maatschappelijke Coalitie ‘Over Informatie Gesproken’ en ECP|Platform voor de InformatieSamenleving waren opdrachtgever voor dit onderzoek.