Op 11 april bracht minister Franc Weerwind van Rechtsbescherming een werkbezoek aan de Digitale Vier bij De Waag in Amsterdam. De Digitale Vier is het samenwerkingsverband van vier organisaties die zich inzetten voor digitale burgerrechten. En die vier organisaties hadden een lange wensenlijst. Minister Weerwind absorbeerde alle punten en gaf aan de discussie belangrijk te vinden en te willen voortzetten.
De ‘Digitale Vier’ bestaat naast Open State Foundation uit Waag, Amnesty International en Bits of Freedom. Vertegenwoordigers van deze organisaties hadden minister Weerwind uitgenodigd voor een kennismaking en dialoog, directeur van Open State Foundation Serv Wiemers en senior projectleider Jesse Renema waren hierbij aanwezig. Franc Weerwind is als minister voor Rechtsbescherming onder meer verantwoordelijk voor de democratische rechtstaat, rechtspraak, bestuursrecht en bescherming persoonsgegevens (AP). Maar hij benadrukte namens het Kabinet te komen, en “niet in silo’s te willen denken”.
Centraal thema van het gesprek was de informatie- en dus de machts-asymmetrie tussen overheid en burger. De overheid digitaliseert en gebruikt in toenemende mate data en algoritmische besluitvorming. Dat leidt tot meer afstand, en uitwassen zoals bijvoorbeeld de toeslagenaffaire. Transparantie, openheid, het inbouwen van rechtstatelijke waarborgen en ‘de burger centraal’ moeten dat voorkomen, aldus de Digitale Vier.
Open State Foundation vroeg daarbij extra aandacht voor de Staatscommissie rechtsstaat en een meer transparante rechtspraak. De pas ingestelde Staatscommissie rechtsstaat heeft de taak te kijken naar de versterking van de positie van burgers ten opzichte van de staatsmacht en een betere informatie-uitwisseling. Open State Foundation directeur Serv Wiemers riep minister Weerwind op NGO’s te betrekken bij de Staatscommissie en werk te maken van een nieuwe bestuurscultuur van openheid en transparantie. Een fundamentele verandering van de omgang met Wob (Woo)-verzoeken moet daar onderdeel van zijn.
Wat betreft de rechtspraak verbaasde Serv Wiemers de minister met cijfers over hoe “belabberd” het is gesteld van de openheid: Nederland bekleedt de 17e plek in de EU als het gaat om online toegang tot uitspraken, terwijl het gebruik van digitale technologie in ons rechtssysteem (rechtbanken en OM) nog minder is; daar bekleedt Nederland de 24e plek in de EU. Bovendien wordt van de rechtbankuitspraken een zeer klein deel gepubliceerd; 5% volgens de rechtbanken zelf en 0,5% volgens eigen onderzoek. Een radicale aanpak van transparantie bij de rechterlijke macht, bestaande uit cultuurverandering en goede toepassing van digitalisering is noodzakelijk, zo hield Wiemers de minister voor.
Minister Franc Weerwind was heel positief over het gesprek en beloofde open te staan voor input vanuit de Digitale Vier en follow-up. Die bestaat in ieder geval uit een vervolggesprek in deze setting over een jaar om te kijken of er voortgang is geboekt.
