In het coalitieakkoord dat vandaag is gepresenteerd zijn een aantal voornemens terug te vinden die Open State Foundation de afgelopen tijd heeft bepleit. Zo begint het akkoord met het werken aan een transparante overheid. Dat is inderdaad noodzakelijk om het vertrouwen van de burger in de overheid te herstellen. Ook het feit dat er een aparte paragraaf is gewijd aan digitalisering juichen wij toe. Dat algoritmes wettelijk worden gecontroleerd op onder meer transparantie en er daarvoor een algoritmetoezichthouder in het leven wordt geroepen is een stap in de goede richting.
Op veel terreinen blijft het echter bij een stap. Het akkoord stelt bijvoorbeeld dat de regering de mensen regie over hun eigen data geeft. Wij stellen dat alle data bij de overheid van iedereen is en dus open moet zijn. Zo ver gaat het nieuwe Kabinet niet; open data of ‘open, tenzij’ zijn niet opgenomen als leidende principes. De informatiedisbalans moet worden aangepakt en dat zien we helaas niet terug in het coalitieakkoord. Wat wel positief is, is de aandacht voor onderzoeksjournalistiek en de extra financiële investering die het Kabinet hierin wil doen, onder andere om de onafhankelijkheid van de pers op lokaal niveau beter te waarborgen.
Open State Foundation juicht verder toe dat het Kabinet het voortouw wil nemen op het gebied van ‘open source’ (in Europees verband) en ook stelt dat ‘open science’ en ‘open education’ de normen worden. Daarnaast komt het archiefmateriaal van Beeld & Geluid rechtenvrij beschikbaar – ook een positieve ontwikkeling op weg naar open publieke data.
Wat ontbreekt in dit coalitieakkoord zijn beleidsvoornemens op het gebied van integriteit van politici, en dan met name het creëren van lobbytransparantie en regulering van de politieke draaideur. Hiervoor is Nederland internationaal op de vingers getikt en ook de maatschappelijke verontwaardiging is groot. Een gemiste kans voor een ‘transparante overheid’. Ook op de andere terreinen waar Nederland ver achterloopt – gesloten handels- en UBO-registers, lange Wob-termijnen en besloten inkoopinformatie – ontbreken ambities in dit akkoord.
Tot slot, de coalitiepartners vragen het kabinet voorstellen te doen om “indien nodig, de openbaarheid van stukken te verruimen”. Dat klinkt als een compromis-zin. Compromissen horen bij een coalitieakkoord, maar Open State Foundation hoopt dat de noodzaak van openbaarheid inmiddels duidelijk is en deze passage daadwerkelijk gaat leiden tot een meer open overheid – en daarmee een democratische en innovatieve samenleving.