Een schimmige draaideur is een probleem want het tast het vertrouwen in de politiek aan, leidt tot ongelijke toegang en het creëert potentiële beïnvloeding tijdens de ambtsperiode voor vervolgfuncties. Met de zoekmachine Open Draaideur maakt Open State de Haagse draaideur inzichtelijk en kan iedereen inzicht krijgen in waar oud-Kamerleden en oud-bewindspersonen komen te werken na hun ambtsperiode. Wat blijkt: Een derde van alle oud-Kamerleden stapt na de ambtsperiode over als belangenbehartiger naar bedrijfsleven, brancheorganisatie of lobbybureau. De ‘politieke draaideur’ – politici komen na hun ambtsperiode weer terug in de politiek, maar nu als lobbyist – blijkt in Nederland volop te draaien. Ga zelf op zoek naar ex-politici, bedrijf of partij: OpenDraaideur.nl
Draaideur in cijfers
Uit het onderzoek, uitgevoerd door de Open State Foundation, in samenwerking met de Volkskrant, blijkt dat een derde van alle oud-Kamerleden overstapt na de ambtsperiode over als belangenbehartiger naar bedrijfsleven, brancheorganisatie of lobbybureau. Maar daar zijn ze niet transparant over. Dit blijkt uit de data-verzameling van oud-Kamerleden tussen 2012 tot oktober 2021. Met de zelfstandige adviseurs erbij gerekend komt het aandeel zelfs uit op 44,4%. De ‘politieke draaideur’ – politici (bewindspersonen, Kamerleden) komen na hun ambtsperiode weer terug in de politiek, maar nu als lobbyist – blijkt in Nederland volop te draaien en maakt onderdeel uit van een schimmige en onevenwichtige lobby, blijkt uit het draaideur-onderzoek. Er zijn grote verschillen tussen de politieke partijen: vooral VVD-politici maken gebruik van de draaideur: 45,9%, en zelfs 60,0% als ook de zelfstandig adviseurs worden meegeteld.
Afkoelperiode
Er wordt nu gesproken over een afkoelperiode van twee jaar. Nederland kent zo’n afkoelperiode niet (tot voor kort gold als enige dat ambtenaren van een ministerie de gewezen bewindspersoon niet binnen twee jaar als lobbyist mochten ontvangen); andere landen wel. Ons onderzoek wijst uit dat 56 oud-Kamerleden binnen twee jaar al de overstap naar een bedrijf, brancheorganisatie of lobbykantoor maakten. Hiervan zijn 64,3% op hun eigen beleidsterrein doorgegaan. Ondanks was hier al veel ophef over toen ex-minister Cora van Nieuwenhuizen de snelle overstap maakte naar brancheorganisatie Energie Nederland, maar er zijn ook voorbeelden te noemen van ex-Kamerleden: Oud-VVD Kamerlid Helma Lodders, die in maart vertrok, werd voorzitter van Vee en Logistiek Nederland en van een nieuwe brancheclub van online gokbedrijven, terwijl ze als Kamerlid landbouw en fiscaliteit in haar portefeuille had, en oud-PvdA-defensiewoordvoerder Angelien Eijsink is aan de slag gegaan bij de wapenlobby als voorzitter van de stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid.
Een schimmige draaideur is een probleem want het tast het vertrouwen in de politiek aan; het leidt tot ongelijke toegang tot de macht omdat een oud-politicus over informatie en netwerken beschikt die anderen niet hebben; en het creëert potentiële beïnvloeding tijdens de ambtsperiode – politici kunnen in hun oordeelsvorming al voorsorteren op een (mogelijke) vervolgfunctie.
Wij pleiten daarom voor:
- Een goed werkend lobbyregister (zoals ook al werkt bij de Europese Commissie en een aantal andere landen);
- Afschaffing van het behoud van de Kamerpas voor oud-Kamerleden;
- Ruimere ondersteuning van Tweede Kamerfracties (door meer budget voor eigen medewerkers zijn Kamerleden minder afhankelijk van lobbyisten voor informatie);
- Lobbyregulering en transparantie (lobbyisten zouden hun contacten moeten registreren, zodat een toezichthouder die kan controleren; Nederland is het enige West-Europese land zonder toezichthouder op lobbyactiviteiten);
- Een afkoelperiode van twee jaar voordat een oud-politicus op zijn werkterrein als belangenbehartiger aan de slag gaat:
- Voor zowel bewindspersonen als Tweede Kamerleden;
- Als verplichting voor oud-politici en niet voor ambtenaren van het gewezen departement;
- Bij twijfelgevallen (werkterrein of niet) toetsing door onafhankelijke autoriteit;
- In te voeren bij de aanstelling van het nieuwe Kabinet.
- Een cultuur verandering: er zal altijd een grijs gebied blijven betreft dit soort overstappen. Daarom is niet alleen regelgeving belangrijk, maar ook een verandering in cultuur: een transparante bestuurscultuur – ook in de Kamer – waar politici bewust zijn van hun rol.