Alle gemeenten hebben in processen verbaal vastgelegd hoeveel briefstemmen bij vooropening terzijde zijn gelegd, maar deze aantallen zijn na de verkiezingen nergens centraal opgeteld en gepubliceerd. Om dit in kaart te brengen heeft Open State Foundation samen met de NOS, een gewogen steekproef uitgevoerd onder 40% van de gemeenten. Hieruit kunnen wij concluderen dat ongeveer 65.000 stemmen van 70+’ers verloren zijn gegaan.
Open State Foundation heeft met het project Open Verkiezingsuitslagen als doel om de uitkomsten van de verkiezingen te openen en doorzoekbaar te maken. Hierdoor hebben wij samen met de NOS dit onderzoek kunnen doen naar briefstemmen tijdens de Tweede Kamer verkiezingen in maart.
Elk (brief)stembureau legt de telling vast in een proces-verbaal; een papieren verslag waarmee het stembureau verantwoording aflegt over het verloop van de stemming en over de telling van de stemmen. Deze processen-verbaal worden ook openbaar gemaakt op de website van elke gemeente. Alle stembureauleden zijn verantwoordelijk voor het correct en volledig invullen van het proces-verbaal.
In het proces-verbaal wordt gevraagd naar de informatie over het (brief)stembureau, de aanwezige stembureauleden, eventuele bezwaren van kiezers en onregelmatigheden tijdens de stemming en telling. Vervolgens wordt hier ook het aantal toegelaten kiezers op geregistreerd, het aantal getelde stembiljetten en ongeldige stembiljetten. Zo moet ook de reden voor het verschil tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal getelde stembiljetten opgegeven worden. Op deze manier is door het analyseren van de processen-verbaal van stembureaus te achterhalen hoeveel briefstemmen terzijde zijn gelegd.
Zoals vele onderzoeken naar open data begon het werk met het scrapen van de gegevens van gemeentewebsites omdat deze niet in een open format en ook niet op een uniforme manier worden gepubliceerd. Voor dit onderzoek zijn we op zoek gegaan naar de E-1 en N-11 processen-verbaal (pv’s) per gemeente. Dit zijn met de hand ingevulde documenten die vervolgens zijn ingescand; dit betekent het downloaden en doornemen van vele pdf bestanden (lees hier hoe we over het enkel in pdf formaat publiceren denken).
“Elk simpel klusje wordt een uitdaging als je het 355 keer moet doen”
Op een E-1 pv staan 4 opties waarom een briefstem terzijde gelegd kon worden: valse stempas; ongeldige stempas; ontbrekende stempas; ontbrekend stembiljet.
Verder staat op dit E-1 pv het aantal toegelaten briefstemmers; dit zijn de briefstemmen die volledig waren, dus een geldige stempluspas en een stembiljet.
Naast de gemeentecode en gemeentenaam zijn dit de vijf velden die ook in onze database zijn opgenomen. Hiervoor hebben wij de data van alle E-1 pv’s per gemeente bij elkaar opgeteld. Om te controleren of we echt alle E-1 pv’s hebben gevonden van een gemeente is het totaal aantal toegelaten briefstemmers vergeleken met het aantal toegelaten briefstemmers zoals dat op het N-11 pv genoteerd is.
Uit de eerste analyse kwam een aantal gemeenten naar voren die significant afweek door hogere aantallen ontbrekende stempluspassen en een hoog percentage terzijde gelegde stemmen, twee tot vijf keer zo hoog als het gemiddelde. Voor deze afwijking hebben we al snel het antwoord kunnen vinden. Wij zijn namelijk begonnen met dit onderzoek voordat wij wisten welke gemeenten van PostNL een (of meerdere) postzakken hebben ontvangen met ongeadresseerde briefstemmen.
Wij zijn op alfabetische volgorde gestart van boven en onder tegelijkertijd, en hebben na ongeveer 30% van de gemeenten de ontbrekende G40 gemeenten ook nog aangevuld. Zo kwam onze steekproef uit op 145 gemeenten van de 355.
Door deze werkwijze zit in onze steekproef 40% van de gemeenten en 60% van de gemeenten met een PostNL zak. Om onze steekproef gewogen te kunnen analyseren hebben wij van de 17 gemeenten in onze steekproef die een PostNL zak hebben gekregen, de vier laagste en drie hoogste in percentage afwijkende gemeenten uit de dataset gehaald.
De resultaten zijn dat 6% van de pogingen om een stem per brief uit te brengen niet succesvol zijn geweest en dus verloren zijn gegaan. Omdat wij een gewogen steekproef hebben gedaan kunnen wij slechts een schatting geven van het totaal aantal terzijde gelegde stemmen. Dat totaal is 65.000 stemmen; goed voor bijna een volledige kamerzetel.
De volledige dataset met onze steekproef kun je hier op ons dataportaal vinden, deze set is zonder weging en zonder analyse gepubliceerd.
Eerder gaf Open State Foundation in samenwerking met Pointer (KRO-NCRV) en De Volkskrant de kiezer al inzage in hoe er in hun buurt werd gestemd. Dit onderzoek naar briefstemmen was niet mogelijk geweest zonder ons eerdere werk voor Open Verkiezingsuitslagen dat mede mogelijk werd gemaakt door het SIDN fonds.
Wil je ons werk ook steunen? Klik dan op doneer.