Ondanks dringende verzoeken van minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, hebben na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen van afgelopen maart slechts 85 van de 355 gemeenten hun verkiezingsuitslagen gedeeld als open data.
Dat blijkt uit onderzoek van Open State Foundation, in samenwerking met KRO/NCRV’s Pointer en de Volkskrant.
Open State pleit voor een wettelijke verplichting om verkiezingsuitslagen op stembureauniveau centraal en als open data beschikbaar te stellen. Alleen dan kunnen journalisten en burgers, maar ook campagneteams en maatschappelijke organisaties, via eigen analyses goed inzage krijgen in de verkiezingsuitslagen op buurtniveau.
Minister benadrukte meermaals belang van transparantie
“Ik attendeer met nadruk op het belang van de digitale openbaarmaking en de terinzagelegging. Transparantie en controleerbaarheid van de uitslagberekening is immers van essentieel belang om vertrouwen te kunnen hebben (en te houden) in de uitslag van de verkiezingen”, schreef minister Ollongren op 20 februari van dit jaar bij herhaling aan alle gemeenten.
Ollongren drong er bij de gemeente op aan om -naast de verplichte processen verbaal, ook de telbestanden van de verkiezingsuitslagen in .csv-formaat op de gemeentelijke website te publiceren.
85 gemeenten voldeden aan dat verzoek, nu 350 gemeenten beschikbaar
Uit de rondgang van Open State, Pointer en de Volkskrant bleek dat slechts zo’n 85 gemeenten (24 procent) aanvankelijk aan het verzoek van de minister hadden voldaan en machine-leesbare bestanden online hadden gezet. Sommige gemeenten publiceerden de gedetailleerde uitslagen helemaal niet, anderen maakten scans en publiceerden die in pdf.
Na verzoeken van Open State hebben meer gemeenten de ruwe telbestanden online gezet, ook hebben veel gemeenten csv-bestanden per mail met ons gedeeld. Hierdoor hebben we nu de data beschikbaar van de verkiezingsuitslagen per stembureau in 350 van de 355 gemeenten, en die zijn hier te vinden:
De uitslagen per stembureau van de Provinciale Statenverkiezingen
De uitslagen per stembureau van de Waterschapsverkiezingen
Dit kan natuurlijk beter
Nu is een team van Open State, Pointer en de Volkskrant twee weken bezig geweest om handmatig de bestanden met verkiezingsuitslagen per stembureau op te zoeken en -85 keer- te downloaden op 355 verschillende gemeentewebsites. Vervolgens zijn alle gemeenten die de telbestanden niet online hadden gestaan benaderd, soms meermaals, en hebben we uiteindelijke alle uitslagen van de -op 12 na- overige gemeenten gekregen. Al die uitslagen moesten vervolgens nog in één formaat worden omgezet.
Kortom: Open State pleit voor een wettelijke verplichting voor gemeenten om de verkiezingsuitslagen op volgens één standaard en op een centrale plek beschikbaar te stellen als open data. Bij voorkeur via de Kiesraad. Nu is het publiceren van de zogenaamde csv-bestanden niet wettelijk verplicht.
Dat vinden wij overigens niet alleen, dat vindt ook de Kiesraad. “Wij hebben hierover inmiddels op ambtelijk niveau met het ministerie van BZK gesproken en het ministerie zal de gemeenten in de aanloop naar de verkiezing voor het Europees Parlement herinneren aan de publicatieplicht”, aldus een woordvoerder van de Kiesraad tegen de Volkskrant.
Zijn de gemeenten in overtreding?
Niet echt. Binnenlandse Zaken heeft weliswaar een dringende oproep gedaan tot transparantie middels het publiceren van open data na verkiezingen, maar dit (nog) niet verplicht gesteld.
Wel verplicht volgens Kieswet is het publiceren processen verbaal in pdf op de eigen gemeentelijke website. Dit deden na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen ook niet alle gemeenten goed, maar een grote meerderheid wel.
Lees en bekijk ook de mooie producties van Pointer en de Volkskrant:
Volkskrant: Interactieve kaart: Hoe stemde jouw buurt?
Volkskrant: Acht opvallende conclusies over de Provinciale Statenverkiezingen
Volkskrant: Gemeenten negeren nieuwe richtlijnen voor transparantie
Pointer: Gemeenten maken verkiezingsresultaten zelden volledig openbaar
Pointer: Zo verzamelden wij de verkiezingsdata van (bijna) alle gemeenten
Over open data en Open State Foundation
Open data is informatie die in een open en machineleesbaar formaat beschikbaar is, zonder beperkingen op hergebruik. Door publieke informatie als open data te ontsluiten worden belemmeringen voor (her)gebruik opgeheven en ontstaat er een wereld aan nieuwe mogelijkheden en controle op de overheid.
Open State Foundation werkt aan digitale transparantie door publieke informatie als open data beschikbaar te krijgen en deze toegankelijk te maken voor gebruikers. We zijn ervan overtuigd dat dit de democratie versterkt en belangrijke maatschappelijke en economische waarde heeft.
De verkiezingsuitslag-data is onbezoldigd verzameld en voor iedereen beschikbaar gesteld als open data. Mocht u ons werk willen steunen, overweeg dan een donatie aan onze stichting.
Napraten over de Provinciale Statenverkiezingen en de Waterschapsverkiezingen?
En vooruitblikken naar de Europese verkiezingen en de rol van open data? Kom dan 14 mei naar onze meet-up in Amsterdam om te borrelen en van gedachte te wisselen over dit onderwerp.