Een gewijzigde versie van de Wet open overheid (Woo) is gepubliceerd door de indieners van GroenLinks en D66. Bijna twee jaar is overlegd over een compromis voor de wet die de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) dient te vervangen. Tom Kunzler, directeur a.i. van Open State Foundation: ‘Deze gewijzigde Wet open overheid is op enkele punten aangepast, maar blijft een belangrijke stap in de richting van een meer transparante overheid die zijn informatie op orde heeft. We zien graag dat er nagedacht blijft worden over een werkbaar alternatief voor het geschrapte informatieregister en willen garanties dat de informatie die dankzij deze wet openbaar komt ook goed bruikbaar is’.
In de gewijzigde Woo worden specifieke informatiecategorieën benoemd, zoals besluitvorming, subsidies en informatieverzoeken, die elke overheid actief openbaar moet maken. Dit geeft overheden duidelijkheid over wat ze dienen te publiceren. Het is daarbij van belang dat de informatie op een bruikbare wijze wordt gepubliceerd en niet door elke overheid op een andere wijze. Garanties voor machine-leesbare en gestandaardiseerde ontsluiting op een centrale plek zijn daarbij essentieel. De wijziging kan dankzij goede afstemming tussen ministerie en koepelorganisaties rekenen op draagvlak, wat een noodzakelijke voorwaarde is voor goede implementatie van deze nieuwe wet.
Alternatief voor het informatieregister
De grootste aanpassing is het schrappen van de plicht om een informatieregister, met informatie die een overheid in beheer heeft, op te stellen. Dit register maakt het gericht indienen van informatieverzoeken eenvoudiger, geeft overheden meer grip op hun informatiehuishouding en faciliteert een gesprek tussen overheden en informatievragers over welke informatie actief openbaar gemaakt kan worden. Er moet nagedacht blijven worden over een werkbaar alternatief.
Kunzler: ‘Een goede informatiehuishouding begint met weten welke informatie je beheert. We begrijpen dat het aanleggen van een informatieregister met alle documenten lastig is. Een grofmazige variant van het register met informatiecategorieën is een alternatief. Op basis van bestaande lijsten zoals het Bestandsregister van de Archiefwet en het register van verwerkingen van de Algemene Verordening Persoonsgegevens (AVG) kan een werkbaar informatieregister gemaakt worden’.
Adviescollege gaat implementatie Woo beoordelen
De gewijzigde Woo regelt ook de oprichting van een adviescollege om de implementatie en naleving van de wet te beoordelen. Dit is nodig om te garanderen dat overheden daadwerkelijk werk maken van verbeterde transparantie. Voor een volledig beeld dienen in het adviescollege echter ook maatschappelijke en journalistieke organisaties vertegenwoordigd te zijn. De wet regelt eveneens het instellen van een contactpersoon voor openbaarheid bij elke overheid. Het is daarbij wenselijk een centraal register met deze contactpersonen aan te leggen. Dit draagt bij aan laagdrempelig contact met overheden over openbaarheid.
Belangrijke stap voor transparantie en verantwoording
‘Ook met deze aanpassingen blijft de Wet open overheid een belangrijke stap om overheden écht werk te laten maken van meer transparantie. De Woo geeft duidelijk aan welke informatie elke overheid actief openbaar moet maken en is een grote verbetering op de bestaande Wet openbaarheid van bestuur, die nog stamt uit het papieren tijdperk. Er komt een adviescollege dat rapporteert over de invoering van de wet en er komt een plan om de informatiehuishouding van de overheid te verbeteren. Dit is goed nieuws voor journalisten, maatschappelijke organisaties, burgers en bedrijven die overheidsinformatie gebruiken voor journalistieke producties, participatie, verantwoording en nieuwe innovatieve toepassingen.’ aldus Kunzler.
Oorspronkelijke Woo eerder als ‘onuitvoerbaar’ bestempeld
Op 19 april 2016 stemde de Tweede Kamer al in met het oorspronkelijke initiatiefvoorstel Wet open overheid van GroenLinks en D66. Dit wetsvoorstel dient de verouderde Wob uit 1980 te vervangen en regelt daarmee de openbaarmaking van overheidsinformatie. De Woo legt vast hoe en wanneer overheden informatie openbaar moeten maken. Meer publieke instellingen zouden onder de Wet vallen, er zou een informatiecommissaris komen die de Wet kon handhaven en organisaties moesten een informatieregister opstellen.
Na de instemming van de Tweede Kamer werd de Woo in een quick scan van ABDTopConsult als duur en onuitvoerbaar bestempeld. Uit een informatieverzoek van Open State Foundation naar de totstandkoming van deze quick scan bleek dit oordeel deels gebaseerd op haastige en onnauwkeurige berekeningen. Door deze quick scan heeft de Eerste Kamer de wet niet verder in behandeling genomen. In het regeerakkoord van het kabinet Rutte III werd daarop opgenomen dat het kabinet in overleg gaat met de indieners om tot een aangepaste versie te komen. De gewijzigde versie van de Woo is het resultaat van overleg tussen het ministerie van Binnenlandse Zaken, koepelorganisaties en een maatschappelijke kosten-batenanalyse en kan rekenen op bestuurlijk draagvlak.