Door: Tom Kunzler
Er zit weer schot in de Wet open overheid (Woo). De indieners van GroenLinks en D66 hebben samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken de wet herzien. Hoe deze wet herzien is, valt nog te bezien. Mijn vurige wens is in ieder geval de terugkeer in de Wet van een landelijke Informatiecommissaris. Utrecht heeft er al een en Amsterdam gaat de functie deze collegeperiode invoeren. Een goed voorbeeld om te volgen voor alle lagere overheden!
De Wet open overheid spreekt over een Informatiecommissaris als een Ombudsman voor transparantie. Een door de Kamer aangestelde functionaris met als doel om gevraagd en ongevraagd te rapporteren over de stand van zaken rondom de invoering van de Wet open overheid en transparantie in het algemeen. En een onafhankelijke arbiter in het geval er geschillen zijn over informatieverzoeken. Is er bijvoorbeeld sprake van misbruik of dient er verdaagd te worden?
Een Ombudsman voor transparantie
Daarnaast kan de informatiecommissaris ook eigenstandig onderzoek doen om informatie boven tafel te kijken en heeft daarbij verstrekkende bevoegdheden. Ik ben groot voorstander van deze aanjager van transparantie. Bij de Wet openbaarheid van bestuur zien we namelijk dat de belangrijkste focus van deze wet actieve openbaarheid is. Maar hier is geen actieve handhaving op, terwijl een Informatiecommissaris dit actief kan aanjagen met een jaarlijkse stand van zaken.
Daarnaast is een arbiter bij informatieverzoeken zowel voor overheden als informatievragers welkom. Een overheid die een informatieverzoek krijgt dat gestoeld is op misbruik, kan dit aankaarten bij de informatiecommissaris. Daarnaast kan de informatiecommissaris ook informatievragers bijstaan die gevraagde informatie niet verkrijgen. Na het afschaffen van de dwangsom voor te laat reagerende overheden, is deze nieuwe stok achter de deur voor informatievragers van belang.
Tijdens de stemming over de Wet open overheid in de Tweede Kamer is de Informatiecommissaris helaas ‘on hold’ gezet door een VVD-amendement. Pas na evaluatie wordt bekeken of deze informatiecommissaris alsnog nodig is. Wellicht dat de herziene versie alsnog zorgt voor directe invoering van de Informatiecommissaris.
Ook voor lagere overheden een informatiecommissaris
In de tussentijd hebben gelukkig de gemeente Utrecht een eigen informatiecommissaris ingevoerd en krijgt Amsterdam ook deze aanjager van transparantie. Deze informatiecommissarissen zijn verantwoordelijk voor het aanjagen van transparantie binnen de organisatie en rapporteren daarover richting bijvoorbeeld de raad.
Ze zijn echter ook vraagbaak voor de organisatie voor zaken rondom transparantie. Het beleggen van transparantie binnen de organisatie, al is het maar part-time, is wenselijk. Zeker gezien elke overheid door de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) een privacyfunctionaris heeft moeten aanstellen. Met zowel een informatiecommissaris als privacyfunctionaris kan ook het belang van transparantie goed meegewogen worden bij lastige casussen, een voorname aanvulling in tijden met een versterkte focus op privacy.
Daarnaast lopen lagere overheden achter op de Rijksoverheid waar het gaat om het ontsluiten van open data. Minder dan 10% van de datasets van data.overheid.nl is afkomstig van lagere overheden. Het is zonneklaar dat er een Wet open overheid aankomt met een sterkere focus op actieve openbaarheid. Het aanstellen van een informatiecommissaris bereidt decentrale overheden voor op de Woo! Dus welke decentrale overheid volgt het lichtende voorbeeld van Utrecht en Amsterdam?
Deze column verscheen op 16 juli 2018 in Binnenlands Bestuur.