Aan de vooravond van de Algemene Politieke Beschouwen, heeft Open State Foundation vijf aanbevelingen voor regering en parlement.
Een gezonde democratie kan niet zonder geïnformeerde burgers. Transparantie is onontbeerlijk voor betrokkenheid van burgers bij de samenleving, juist in een tijd dat de overheid steeds meer van hen vraagt. Een belangrijk aspect van transparantie en een open overheid is open data. Overheden beschikken over een schat aan informatie. Deze data zijn verzameld met publieke middelen voor publieke doeleinden. Dit kan, als het open gedeeld wordt, waarde opleveren voor de gehele samenleving. Er kunnen met deze data allerlei digitale toepassingen worden gemaakt. Het creëert nieuwe bedrijven, die gebruik maken van deze data, wat winst oplevert voor de schatkist.
Alleen al voor Nederland worden de baten van alleen commercieel hergebruik van open data geschat op `¬ 200 miljoen per jaar. Vele onderzoeken tonen aan dat open data, het machine leesbaar beschikbaar stellen van (overheid)informatie, zowel maatschappelijk als economisch rendement opleveren. Het verbetert efficiency en publieke dienstverlening, wat zorgt voor kosten- en tijdsbesparingen. Kennis wordt gedeeld en het kan nieuwe inzichten geven, wat leidt tot innovatie en nieuwe mogelijkheden door hergebruik. Dit vergt dat overheidsinstellingen informatie by default beschikbaar stellen in een toegankelijk machine-leesbaar formaat.
1. Open data als onderdeel van het primaire proces van de overheid
Wat deze ontwikkeling nodig heeft, is een overheid, die de waarde hiervan uitdraagt en naar handelt. Nog steeds merken we dat open data, het ontsluiten van overheidsinformatie, nog geen onderdeel is van het primaire werkproces bij zowel de nationale overheid als verschillende bestuursorganen en decentrale overheden.
Ons pleidooi voor meer digitale transparantie is urgent. Op het gebied van actieve ontsluiting loopt Nederland achter op landen als de VS en het VK maar ook op landen als Denemarken en Noorwegen. Nederland raakt achter op de digitale agenda. Wij zouden graag zien dat hier verandering in komt. Er zijn voldoende studies die hebben aangetoond welke waarde open data en transparantie op kunnen leveren en inmiddels hebben geleverd. Ook het bedrijfsleven, van Nederlandse multinationals tot de kleinste start-ups, kennen inmiddels de waarde van open data en weet welke innovaties dit kan opleveren.
2. Wetgeving
Hoewel actieve openbaarheid reeds onderdeel is van de bestaande Wet Openbaarheid van Bestuur, zien we dat zonder dat een nieuwe wet ervoor in de plaats is gekomen, deze verouderde wet verder wordt uitgekleed. Het uitblijven van nieuwe wetgeving waarbij overheidsinformatie ook in een machine leesbaar formaat actief openbaar wordt gemaakt, remt economische ontwikkeling. In 2013 is een nieuwe Europese richtlijn met betrekking tot overheidsinformatie vastgesteld. De lidstaten moeten deze richtlijn uiterlijk in 2015 implementeren in hun eigen wetgeving. Een nieuwe wet Openbaarheid van Bestuur biedt hiervoor de juiste mogelijkheid.
3. Data inventarisaties overheden openbaar
Maak een data inventarisatie naar alle aanwezige datasets van het ministerie en onderliggende bestuursorganen die onder de Wet Openbaarheid van Bestuur vallen. Deze inventarisatie zal zowel reeds open als nog gesloten datasets bevatten. Het is van belang dat deze inventarisatie van datasets openbaar wordt gemaakt. Voor burgers, bedrijven en het maatschappelijk middenveld is weinig inzicht in welke gegevens overheden verzamelen en beheren. Door zo’n inventarisatie openbaar te maken, kunnen zij zien welke datasets overheden hebben en kunnen overheden het ontsluiten van datasets prioriteren aan de hand van de vraag.
4. Schema’s en deadlines voor ontsluiten
Stel schema’s op voor het ontsluiten van data die eenvoudig ontsloten kan worden. Door tijdig kenbaar te maken welke datasets beschikbaar komen, kunnen netwerken van hergebruikers zich voorbereiden en toepassingen creëren, zodat waarde meteen kan ontstaan. Ook helpt dit, door feedback, bij het verbeteren van de kwaliteit van overheidsinformatie. In de VS en het Verenigd Koninkrijk is dit een beproefde manier waardoor het hergebruik van open data een vlucht heeft genomen.
5. Openspending voor overheden de norm
De financiële crisis en bijhorende bezuinigingen leiden tot meer behoefte dan ooit aan financiële openheid. Financiële overheidstransparantie behoort de nieuwe norm te worden. Het gaat daarbij niet alleen om begrotingsgegevens, de daadwerkelijke uitgaven maar ook om bijvoorbeeld subsidies en aanbestedingen. Het openbaar maken van dit type gegevens levert belangrijke inzichten op (bijvoorbeeld rond diverse decentralisaties), verscherpt toezicht, ondersteunt landelijke en lokale volksvertegenwoordigers bij hun controlerende taak en helpt om het dalende vertrouwen van burgers in overheden te keren.