De Justitiële Informatiedienst (Justid) – een agentschap binnen het Ministerie van Justitie en Veiligheid dat ervoor zorgt dat het ministerie tijdig over de juiste informatie beschikt – heeft het rapport ‘Transparante Algoritmen bij Justid: Analyse van gepubliceerde algoritmen in het algoritmeregister van de Justitiële Informatiedienst’ van Open State Foundation in ontvangst genomen. Met een positieve uitkomst: de twee belangrijkste aanbevelingen – het verbeteren van de beschrijvingen in het register en het hanteren van de landelijke publicatiestandaard voor algoritmen – worden door Justid opgevolgd.
Steeds meer overheidstaken worden uitgevoerd met behulp van algoritmen. Zo maken veel gemeenten gebruik van algoritmen om verkeerslichten te regelen. Maar het gebruik van algoritmen voor het uitvoeren van overheidsbeleid kan ook een grote impact hebben op burgers, bijvoorbeeld als het gaat over het toekennen van toeslagen of het vorderen van belastingen. Dus is het van groot belang dat overheden transparant zijn over hun algoritmegebruik. Steeds meer overheidsinstanties maken daarom hun algoritmen inzichtelijk in een openbaar algoritmeregister.
Ook Justid publiceert algoritmen in zo’n register. Maar transparantie houdt niet op bij het publiceren van informatie. Het is minstens zo belangrijk dat het ontsluiten van informatie gebeurt op een manier die voor iedereen toegankelijk, begrijpelijk en herbruikbaar is. Daarom onderzocht Open State in opdracht van Justid hoe het Justid-algoritmeregister bijdraagt aan meer transparantie. Om de kwaliteit en effectiviteit van het register te analyseren, hebben we als eerste op basis van onze eigen kennis en ervaring als expert de gebruiksvriendelijkheid en informatie beoordeeld. De belangrijkste aanbeveling uit deze analyse: volg de landelijke publicatiestandaard voor het algoritmeregister. Op dit moment komt het register van Justid namelijk slechts op een paar punten overeen met deze standaard. Dit bemoeilijkt het maken van vergelijkingen tussen verschillende overheden, en het evalueren van de algoritmen die worden gebruikt.
Als tweede onderzochten we in hoeverre burgers uit de voeten kunnen met het register: is de informatie begrijpelijk, en beantwoordt het de vragen die burgers over algoritmen hebben? Daarvoor organiseerden we een burgerpanel, waarbij burgers met verschillende achtergronden bij elkaar kwamen om het algoritmeregister van Justid onder de loep te nemen. De aanwezigen identificeerden de begrijpelijkheid van de informatie die werd gegeven als de grootste uitdaging. De teksten met uitleg over de algoritmen werden als moeilijk te lezen ervaren en beantwoordden niet altijd de vragen die de aanwezigen hadden. De deelnemers raadden aan de teksten vanuit het perspectief van de burger te schrijven, begrijpelijke taal te gebruiken en visualisaties toe te voegen.
In haar reactie op het rapport heeft Justid toegezegd deze aanbevelingen op te volgen. Open State is erg blij met deze positieve uitkomst. Met het initiëren van dit onderzoek laat Justid zien transparantie en de burger serieus te nemen, en geeft daarmee het goede voorbeeld. Wij hopen dat dit ook andere overheidsorganisaties aanmoedigt om te laten onderzoeken hoe hun informatie over algoritmen transparantie bevordert.
Lees het rapport hier.
Werk jij bij een overheidsinstantie, en wil je in gesprek over transparantie rondom algoritmen? Stuur een mail naar tim@openstate.eu.