Nederlanders hebben het recht te weten hoe het Rijk miljarden aan goederen en diensten besteedt. Daarvoor moeten inkoopdata voor iedereen toegankelijk zijn. Dat is het uitgangspunt van ons onderzoeksrapport “Hoe ontsluiten we inkoopinformatie? Een inventarisatie van de behoeften van (her)gebruikers”. Demissionair staatssecretaris Knops van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties heeft daar nu op gereageerd en sluit zich aan bij de conclusies van het rapport. De beleidsreactie opent de deur naar het publiceren van alle publieke inkoopgegevens als open data, conform de wensen van maatschappelijke stakeholders.
In ons rapport gepubliceerd in mei 2021 zijn 25 maatschappelijke stakeholders (wetenschappers, kennis organisaties, bedrijven, journalisten) bevraagd over de huidige obstakels en barrières rondom de toegang tot publieke inkoopinformatie. Er kwam naar voren dat zij moment beperkte toegang hebben tot inkoopdata, contract- en implementatie data niet wordt gepubliceerd en de kwaliteit van de beschikbare data niet voldoende is. Hierdoor worden deze stakeholders tot vandaag de dag belemmerd in het leveren van constructieve en kritische bijdragen aan de doelmatigheid en integriteit van de Rijksinkoop.
Om deze maatschappelijke stakeholders te voorzien in hun informatiebehoeften hebben wij een zevental adviezen geformuleerd:
- Faciliteer alle vormen van (her)gebruik
- Publiceer data uit de gehele inkoopcyclus
- Prioritiseer de publicatie van contract data
- Creëer een single source of truth
- Openbaar tenzij
- Pas de Open Contracting Data Standard (OCDS) toe
- Ontwikkel mechanismen voor consultatie en onafhankelijke monitoring
In de beleidsreactie geeft het ministerie grotendeels gehoor aan deze adviezen. De staatssecretaris stelt: “Inkoopinformatie die openbaar gemaakt kan worden, maakt de rijksoverheid openbaar.” Dat zien wij als een belangrijke stap voorwaarts. Nederland loopt op dit ogenblik achter op het gebied van openheid; reden waarom de EU Nederland heeft aangespoord de publieke inkoop transparanter te maken.
De essentie zit in het publiceren van contracten en prijzen. Het bedrijfsleven heeft daar geen moeite mee, maar de staatssecretaris is nog niet over alle aarzelingen heen. Open State Foundation zal de komende periode met de Rijksoverheid samenwerken om zo veel mogelijk openbaar te maken en het beroep op uitsluiting vanwege commercieel gevoelige informatie zo beperkt mogelijk te interpreteren. Internationale standaarden ontwikkeld door het Center for Global Development (met daarin banken, bedrijven en organisaties als EBRD, Europese Commissie en de Inter-American Development Bank) en de praktijk in omringende landen kunnen daarbij leidend zijn, naast natuurlijk de behoeften in de Nederlandse maatschappij.
In de volgende fase van het project ontwikkelt BZK met input van Open State Foundation het Open Contract Register. Hierbij zullen wij waakzaam zijn dat er ook daadwerkelijk de vereiste invulling wordt gegeven aan onze adviezen.