Op 10 mei vond de slotbijeenkomst “Open Inkoop in Beeld” plaats, waarin het onderwerp van openbare publieke aanbestedingen verder verkent werd. Hoe kunnen we samen bouwen aan één centraal platform? En wat zijn de wensen en informatiebehoeften van externe stakeholders voor de uitwerking van dit platform? Om dit inzichtelijk te maken presenteerde Open State Foundation tijdens het event het eindrapport “Hoe ontsluiten we inkoopinformatie? Een inventarisatie van de behoeften van (her)gebruikers”. Vervolgens ging het panel van experts met elkaar in discussie over wélke inkoopinformatie op welke wijze openbaar moet zijn.
Presentatie eindrapport “Hoe ontsluiten we inkoopinformatie?”
Onder leiding van presentator Siep Eilander gingen André Weimar (CPO Rijk), Serv Wiemers (directeur Open State Foundation), Fredo Schotanus (hoogleraar publieke inkoop, Universiteit Utrecht), Adriana Homolova (freelance datajournalist) en Haiko Brinkers (Manager Bidcenter bij Canon Nederland en actief op het gebied van aanbestedingsdata).
OSF-directeur Serv Wiemers startte de bijeenkomst met een presentatie over het Open Inkoop project, wat OSF in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken uitvoert, om Rijksinkoopdata openbaar te maken en te centraliseren op één plek. Dit rapport presenteert de resultaten uit de eerste fase van het project: het onderzoek onder (her)gebruikers van inkoopdata. De uitkomsten uit het rapport tonen onder andere aan dat (her)gebruikers op dit moment beperkte toegang hebben tot inkoopdata, contract- en implementatie data niet wordt gepubliceerd en de kwaliteit van de beschikbare data niet voldoende is. Als het uiteindelijke Open Contract Register data uit alle inkoopfases tijdig, volledig, gebruiksvriendelijk en volgens open data principes publiceert, kunnen alle (her)gebruikers constructief en kritisch bijdragen aan de doelmatigheid en integriteit van Rijksinkoop. Serv Wiemers lichtte daarbij een aantal aanbevelingen toe, o.a.: faciliteer alle vormen van hergebruik, publiceer data uit de gehele aanbestedingscyclus en prioriteer de publicatie van contract data.
André Weimar sprak daar opvolgend over de meerwaarde voor de markt als meer inkoopdata gepubliceerd wordt. De openbaring van een inkoopregister, met daarnaast ook de publicatie van categorieplannen en een aanbestedingskalander geeft de markt inzicht waar ze in kunnen investeren.
Ook Adriana Homolova, onafhankelijk freelance datajournalist, onderstreepte het belang van openbare inkoopdata: inkoopprojecten gaan in essentie over hoe de overheid belastinggeld van burgers besteed. Hierin benadrukte ze één specifieke wens voor de bevordering van journalistiek onderzoek op dit gebied: de openbaarmaking van prijzen. “Prijzen en winnaars” is belangrijke informatie uit contracten, maar in Nederland ligt dit gevoelig en wordt dit vaak onder het mom van “bedrijfsgevoelige informatie” weggelaten. Homolova benadrukt dat in andere landen dit wel deel uitmaakt van de openbare datasets.
Haiko Brinkers (Manager Bidcenter bij Canon) verklaart dit doordat de overheid de openbaarmaking van deze data vaak als een “moetje” ziet, en informatie over aanbestedingsdata vaak ontbreekt. Volgens hun onderzoek is in 40% de contractwaarde bekend, en maar in 0,5% van de gevallen de exacte inschrijvers voor een opdracht. De slechte kwaliteit van de data is een onderwerp waar ook Fredo Schotanus, onderzoeker op het gebied van aanbestedingsdata, zich bij aansluit. “Het niet bekendmaken van contractwaardes, de aankondiging van de gegunde opdracht, de winnaar, etc. maakt het doen van onderzoek moeilijk”, stelt Schotanus. Ook wordt het aanbestedingsproces op thema’s zoals duurzaamheid vergemakkelijkt met meer transparantie, en gaat het uiteindelijk tijd schelen als er meer transparantie over deze data is.
Transparantie over de hele aanbestedingscyclus
De nadruk van de paneldiscussie ligt op het thema transparantie rondom aanbestedingsdata. Brinkers benadrukt dat aanbestedingsopdrachten alleen maar beter worden als je transparant bent over inkoopdata en dat leveranciers hier ook baat bij hebben. “Hoe meer transparantie, hoe beter de aanbieding is die je zal krijgen”. Wiemers spreekt van een “cultuurverandering” die hiervoor nodig is, er moet om knop om. Weimar daarentegen geeft een tegen geluid: dit moet bekeken worden per markt. Gefilterd op type markt moet d.m.v. onderzoek worden gekeken hoe hier mee om moet worden gegaan.
Eén duidelijke conclusie die naar voren komt: transparantie en openbaring van aanbestedingsdata en contractinformatie bevordert de kwaliteit van inkoopprojecten, de effectiviteit van het inkoopproces en eerlijke concurrentie. Daarnaast draagt het bij aan doelstelling van het Rijk voor het bevorderen van een open overheid en wordt het doen van onderzoek verbeterd.