Vorige week beantwoordde staatssecretaris Van der Burg een aantal vragen van Kamerleden Marijnissen en Temmink (SP) over lobbyactiviteiten van oud-bewindslieden bij de IND. De staatssecretaris haalde ons onderzoek naar de openbare agenda’s van bewindslieden van afgelopen november aan in zijn beantwoording. Had je dat gemist? Lees de belangrijkste conclusies hier!
De agenda’s van ministers en staatssecretarissen zijn sinds een aantal jaar openbaar, maar ze worden nog altijd niet goed bijgehouden. Dit ondanks meerdere beloftes van bewindslieden voor verbetering en aanscherping van de Uitvoeringsrichtlijn Openbare Agenda’s in de zomer van 2023 (n.a.v. de motie Dassen-Van Baarle, nr. 261, 28844). Open State Foundation deed in november 2023 onderzoek naar het bijhouden van de agenda’s, met als schokkende conclusie: bij slechts 12% van de geregistreerde afspraken wordt zowel een onderwerp als gesprekspartner vermeld. Het Nederlandse lobbylandschap blijft daarmee nog steeds niet inzichtelijk en transparant.
Kamervragen over transparante lobby
Dit nieuws werd breed opgepikt door verschillende media – dat is natuurlijk altijd fijn. Maar het mooiste is natuurlijk als onderzoek ook omgezet wordt naar Kamervragen en actiepunten. Dat gebeurde afgelopen week: demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Erik van der Burg (VVD) benoemde ons onderzoek in zijn antwoord op een aantal Kamervragen over de relatie tussen (oud-)bewindspersonen en de lobby. De vragen, ingediend door Kamerleden Marijnissen en Temmink (SP), gingen onder andere over de lobbyactiviteiten van oud-bewindspersonen bij de IND. Meer specifiek vroegen Marijnissen en Temming of het klopt dat de agenda’s nog steeds niet goed worden bijgehouden, en of de staatssecretaris inderdaad ook gelooft dat openheid over lobbyen essentieel is voor een controleerbare democratie. Van der Burg zei hierover: “Recentelijk publiceerde de Open State Foundation een onderzoek waaruit opnieuw bleek dat de openbaarmaking van agenda’s van bewindspersonen moet verbeteren. Naar aanleiding daarvan is bij de bewindspersonen opnieuw aandacht gevraagd voor adequate naleving van de Uitvoeringsrichtlijn.”
Over de vraag van de Kamerleden of het Kabinet ondertussen wel bereid is om een lobbyregister in te voeren zegt de demissionair staatssecretaris dat met het goed bijhouden van de agenda’s en lobbyparagrafen bij wet-en regelgeving voldoende moet zijn. Hiermee wordt volgens Van der Burg namelijk “de facto tegemoetgekomen aan de achterliggende gedachte bij een lobbyregister, namelijk inzicht bieden in contacten met derden (transparantie) en laten weten wat daadwerkelijk met de inbreng van derden is gedaan (verantwoording).”
Menselijk fouten en inzichtelijkheid
Maar dan moeten die agenda’s dus wel goed worden bijgehouden. Dat gebeurt nog steeds niet altijd. Over een specifiek voorbeeld van een agenda-afspraak die wel in de agenda van de ene minister maar niet de andere minister stond geeft ook Van der Burg toe dat de agenda’s aan menselijke fouten onderhevig zijn. Menselijke fouten kunnen natuurlijk altijd voorkomen, en ook worden lang niet alle afspraken van bewindspersonen gepubliceerd op grond van Woo-uitzonderingsgronden. Op dit moment is het alleen onmogelijk om vast te stellen welke afspraken worden ‘vergeten’, en welke afspraken gerechtvaardigd niet openbaar worden gemaakt. Anders dan bij een Woo-besluit staat er bij de openbare agenda’s niet vermeld waarom sommige afspraken niet worden geregistreerd, en hoeveel dat er zijn. Kortom: we weten niet wat we niet weten.
In de tussentijd…
Ondertussen wachten wij, samen met het demissionair Kabinet, het onderzoek van prof. dr. Braun en dr. Fraussen over de effectiviteit van de openbare agenda’s en lobbyparagrafen af. Dat rapport wordt begin zomer van 2024 verwacht. Maar stil zitten we niet: om zelf een beeld te vormen van de registratie van openbare agenda’s zijn we in gesprek met een aantal ministeries over hun werkwijze en mogelijke knelpunten van hun openbare agenda’s. We hopen van harte dat die gesprekken, en deze Kamervragen, aanleiding vormen om écht werk te maken van complete en inzichtelijke agenda-afspraken. En zo niet, dan delen we die conclusies natuurlijk weer met jullie in ons volgende agenda onderzoek!
Bekijk hier alle vragen van Kamerleden Marijnissen en Temmink en de antwoorden van demissionair staatssecretaris Van der Burg.
Lees de belangrijkste bevindingen van ons onderzoek uit november 2023 over de openbare agenda’s hier.