De lobby regels van provincies zijn allesbehalve eenduidig, zo blijkt uit onderzoek van Open State Foundation, in samenwerking met de Volkskrant. In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart heeft Open State de Transparantie Index opgesteld, waarvoor de gedragscodes, registers en agenda’s van provincies zijn geanalyseerd. De provincie Limburg scoort het hoogste op de index; Noord-Holland scoort het laagste. Externe afspraken van Gedeputeerden zijn nergens inzichtelijk.
Met de Provinciale Statenverkiezingen in aantocht wordt veel aandacht besteed aan de rol van de provincies in het maken van beleid. Zo blijkt uit een peiling van I&O research dat onderwerpen zoals klimaat en energie, natuur en milieu, en stikstof als de belangrijkste thema’s worden gezien door kiezers. Dit zijn nou net thema’s waar provincies een belangrijke rol spelen. Daarom is het van belang dat ook op provinciaal niveau duidelijke regels gelden rondom lobby en integriteit, om zo transparantie en het vertrouwen in de overheid te vergroten.
Om een beeld te krijgen van het huidige integriteitsbeleid van provincies heeft Open State in samenwerking met de Volkskrant de Transparantie Index opgesteld. Deze bestaat uit zes categorieën die essentieel zijn voor lobbytransparantie: hoe recent de gedragscode is, de afkoelperiode, aanstellingsregels, nevenfuncties, openbare agenda’s en schenkingenregisters. Gebaseerd op de gedragscodes en gesprekken met provincies over hun integriteitsbeleid zijn voor elke categorie punten toegekend.
Limburg komt als beste naar voren uit de Index, met 11 van de 16 punten. In de afgelopen jaren kende Limburg een aantal integriteitsschandalen binnen de provinciale politiek, wat suggereert dat het eerst flink mis moet gaan voordat er goede lobbyregels worden doorgevoerd. Limburg scoort bijvoorbeeld goed op het registreren van nevenfuncties: de provincie verplicht gedeputeerden niet alleen om openbaar te maken of een nevenfunctie bezoldigd is, maar ook wat de inkomsten uit deze nevenfunctie zijn. Gedeputeerden maken ook daadwerkelijk volgens deze eisen hun nevenfuncties openbaar. Een aantal andere provincies neemt deze eis ook op in de gedragscode, maar brengt dit vervolgens niet in de praktijk.
Noord-Holland behaalt het minste aantal punten; vier van de 16. Noord-Holland laat vooral punten liggen op de categorieën openbare agenda’s en geschenkenregisters, terwijl de provincie aangeeft voor het nieuwe college van Gedeputeerde Staten de agenda’s conform Rijksbeleid te willen publiceren en op dit moment al een geschenkenregister bijhoudt – deze is alleen niet openbaar. Noord-Holland is niet de enige provincie zonder openbaar geschenkenregister: bij de meeste provincies mogen gedeputeerden simpelweg geen geschenken aannemen, wat de afwezigheid van een openbaar register zou rechtvaardigen.
In het kader van transparantie is de afwezigheid van een openbaar geschenkenregister of agenda niet te verantwoorden. Het is belangrijk dat inwoners zelf mee kunnen kijken en vervolgens conclusies kunnen trekken op basis van beschikbare informatie. Een inwoner moet zelf in het geschenkenregister kunnen zien dat het afgelopen kwartaal geen geschenken zijn aangenomen. Ook is het van belang dat inwoners inzicht hebben in de agenda’s van gedeputeerden. Uit dit onderzoek blijkt dat een aantal provincies agenda’s publiceren met daarin evenementen of werkbezoeken, maar geen enkele agenda bevat externe afspraken met belangenbehartigers. Het publiceren van externe afspraken geeft inwoners inzicht in welke partijen potentieel invloed op het beleid hebben gehad. Bovendien wekt het niet transparant zijn over dit soort zaken dikwijls de schijn van belangenverstrengeling op, wat niet bevorderlijk is voor de vertrouwensrelatie tussen burger en overheid.
De grote verschillen tussen provincies met betrekking tot het integriteitsbeleid roept vragen op. Hoe kan het dat de inkomsten uit nevenfuncties van gedeputeerden in de ene provincie wel openbaar gemaakt worden, maar dat een andere provincie daar niet transparant over is? Vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties moet duidelijke regelgeving komen omtrent het integriteitsbeleid van provincies, zodat alle provincies op een eenduidige manier informatie openbaar maken en lobbytransparantie op provinciaal niveau gewaarborgd kan worden.
