Het lukt ministeries nog steeds niet zich te houden aan de maximale wettelijke termijnen voor beantwoording van informatieverzoeken op basis van de Wet open overheid (Woo). De gemiddelde termijnen zijn zelfs opnieuw opgelopen, tot ruim een half jaar. Toch is snellere beantwoording mogelijk, laten provincies, waterschappen en gemeenten zien.
Dat is de hoofdconclusie van het Schildpaddensoep Woo-rapport dat Instituut Maatschappelijke Innovatie, Open State Foundation en Universiteit van Amsterdam vandaag, 18 maart, uitbrengen. Het rapport analyseert de door de Rijksoverheid en lokale overheden gepubliceerde beantwoorde Woo-verzoeken van afgelopen jaar. Daarnaast is voor het eerst gekeken naar overleg tussen verzoeker en bestuursorgaan om het verzoek te preciseren, zoals de bedoeling was van de Woo.
Het onderzoek Schildpaddensoep is een vervolg op Blaadjes op het spoor (over 2023), Matglas (over 2022) en Ondraaglijk Traag (over 2021) door Instituut Maatschappelijke Innovatie, Open State Foundation en de Universiteit van Amsterdam. Schildpaddensoep wordt vandaag aangeboden aan de Vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer; op 20 maart is er een Commissiedebat over de Wet open overheid met minister Judith Uitermark.
Belangrijke punten uit het rapport in het kort:
- Beantwoording informatieverzoeken door ministeries duurt nu gemiddeld 188 dagen, een verdere stijging ten opzichte van vorig jaar (172) en ver boven de wettelijk maximale termijn van 42 dagen
- Grote verschillen tussen ministeries met OCW weer als snelste (99 dagen) en J&V als traagste (299 dagen)
- Lokale overheden zijn sneller; de gemiddelde doorlooptijden zijn daar 83 dagen (provincies), 61 dagen (waterschappen) en 82 dagen (steekproef gemeenten); Amsterdam bracht 137 dagen terug naar 63 dagen
- Er wordt weinig overleg gevoerd om de informatievraag te specificeren: 28% (ministeries), 22% (provincies), 31% (waterschappen) en 14% (gemeenten)
- Het aandeel verzoeken dat buiten termijn wordt beantwoord bedraagt, net als afgelopen jaren, 83%
De beantwoordingstermijnen verschillen sterk van ministerie tot ministerie – met OCW als snelste en J&V als traagste – maar komen gemiddeld voor ieder ministerie ver boven de wettelijke termijn. Die is 28 dagen, met de mogelijkheid van verlenging (indien omvang of gecompliceerdheid van de informatie een verlenging rechtvaardigt) met 14 dagen. De afhandelingstermijnen worden steeds langer in plaats van korter. In totaal werden 83% van de informatieverzoeken aan de ministeries buiten de wettelijke termijn afgehandeld, net als de jaren daarvoor. Het ministerie van Financiën dat de afgelopen jaren de traagste was, heeft extra energie gezet op het sneller afhandelen van Woo-verzoeken en laat nu een eerste lichte daling zien (van gemiddeld 239 naar 216 dagen). De mediaan is met 115 dagen ongeveer gelijk gebleven met vorig jaar (2023, toen 114 dagen).
Gemiddeld aantal dagen beantwoording per ministerie in 2024.
“Ondanks de verder opgelopen gemiddelde afhandeltermijn zien we ook lichtpuntjes. Als een bestuursorgaan extra aandacht geeft aan de Woo, zoals bij Amsterdam en Financiën, zien we een daling in de doorlooptijd.”
– Serv Wiemers, directeur Open State Foundation
Een doelstelling van de Woo was het overleg tussen verzoeker en bestuursorgaan te bevorderen – om daarmee te dejuridiseren en de kloof te verkleinen. In het rapport is voor het eerst gekeken naar data op dit terrein. Op basis van analyse van de besluitbrieven constateren we dat bij slechts 27,7% van alle Woo-dossiers uit 2024 overleg met de verzoeker is gevoerd.
Ook nieuw zijn de analyses van doorlooptijden en overleg bij provincies, waterschappen en gemeenten. De gemiddelde beantwoordingstermijn van provincies bedraagt 83 dagen; fors minder dan de ministeries, maar nog altijd boven de maximale termijn. Van de vier provincies waarop we hebben ingezoomd was in 22% van de gevallen sprake van overleg met de verzoeker. De gemiddelde beantwoordingstermijn ligt bij waterschappen nog lager, 61 dagen. Bij 31% van de Woo-besluiten van waterschappen is sprake van overleg met de verzoeker. Een steekproef onder gemeenten geeft aan dat beantwoording gemiddeld 82 dagen duurde en er in 14% er sprake was van overleg. De gemeenten Amstelveen en Barneveld bleven gemiddeld binnen de wettelijke termijn. Amsterdam wist de gemiddelde termijn te verkorten van 137 naar 63 dagen.
Het aantal gepubliceerde Woo-besluiten van ministeries is toegenomen van 1.762 in 2023 naar 2.022 afgelopen jaar. Daarmee kent Nederland nog steeds weinig informatieverzoeken in vergelijking met omringende landen. Het gemiddeld aantal openbaar gemaakte pagina’s is toegenomen tot 210 pagina’s per Woo-besluit, maar de mediaan is vergelijkbaar met voorgaande jaren, namelijk 30 pagina’s.