Een dataset met 53.733 kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen deze maand is vanaf vandaag beschikbaar als open data. De data afkomstig uit kandidatenlijsten van 335 gemeenten zijn handmatig verzameld en ontsloten door NOS, LocalFocus en Open State Foundation. Ondanks dat de Kieswet in artikel I 17 bepaalt dat gemeenten kandidatenlijsten op een algemeen toegankelijke wijze openbaar moeten maken, wordt deze – voor een transparant verkiezingsproces – cruciale informatie nog altijd niet centraal ontsloten als open data.
Data kandidaten
De verzamelde data bestaat uit informatie over alle 53.733 kandidaten die verkiesbaar zijn in 335 gemeenten waar op 21 maart a.s. gemeenteraadsverkiezingen worden gehouden. De data omvat de naam van de kandidaat (inclusief voorletters en voornaam), de gemeente, de plek op de lijst, geslacht en woonplaats. De dataset is gepubliceerd in een open formaat, zowel in csv als JSON (ZIP) en voor iedereen toegankelijk gemaakt via het dataportaal van Open State Foundation.
Download Kandidaten Gemeenteraadsverkiezingen 2018 (csv | JSON)Zo kun je bijvoorbeeld zien dat sommige kandidaat-raadsleden voor meer partijen en in meer gemeenten meedoen aan de verkiezingen.
Verschillende vormen en formaten
Het verzamelen van kandidatenlijsten en het ontsluiten van de data eruit wordt niet eenvoudig gemaakt door de gemeenten. Open State Foundation heeft samen met de NOS en LocalFocus tussen 20 februari en 9 maart 2018 335 gemeente websites bezocht op zoek naar kandidatenlijsten. Indien informatie niet aanwezig was, is contact gezocht met de desbetreffende gemeente met een verzoek om de informatie alsnog beschikbaar te stellen.
De meeste gemeenten publiceren een PDF-bestand met de kandidatenlijsten. Sommige gemeenten publiceren de standaard proces-verbaal over geldigheid en nummering kandidatenlijsten, een document dat door het stembureau ter inzage wordt gelegd. Andere gemeenten publiceren kandidatenlijsten in zeer verschillende formaten, van schuin gescande PDF bestanden, (zoals deze of deze) tot dit type PDF bestanden van de kieslijsten zoals die van de drukker komen. Data is niet eenvoudig te ontsluiten op deze manier. Er zijn ook gemeenten die slechts linken naar een website van de deelnemende politieke partijen maar geen informatie tonen over de geldigheid van de kandidatenlijsten. Slechts enkele gemeenten publiceren het proces-verbaal over geldigheid en nummering kandidatenlijsten als rtf-bestand.
Ontbrekende data
De data bestaan uit 53.733 kandidaten van duizend partijen in 335 gemeenten. Doordat gemeenten deze informatie niet via een eenduidige standaard als open data publiceren, valt niet op dat van 2.219 kandidaten de voornaam en van 1.298 kandidaten de woonplaats ontbreekt. Van 3.976 kandidaten wordt het geslacht niet gemeld. Van de kandidaten waar het geslacht van bekend is, is slechts 30% een vrouw. Niet vreemd dus dat de namen Jan, Henk, Peter, Hans en Wim het meest voorkomen als voornaam. Hoewel de overgrote meerderheid van de kandidaten op een lijst van lokale partij staan, hebben van de landelijke partijen CDA, VVD en PvdA de meeste kandidaten op hun lijsten. Een kandidatenlijst bestaat tussen de 1 en 50 kandidaten.
Open kandidatenlijsten
In tegenstelling tot de verkiezingen voor de Tweede Kamer maakt niet de Kiesraad deze informatie openbaar maar doen de gemeenten dat zelf. Immers, het zijn de colleges van burgemeester en wethouders van gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de organisatie van gemeenteraadsverkiezingen. Na de dag van kandidaatstelling waarop partijen hun kandidatenlijsten hebben ingeleverd, controleert het centraal stembureau (bij gemeenteraadsverkiezingen onder verantwoordelijkheid van de burgemeester) vervolgens de geldigheid van de kandidatenlijsten, de daarop voorkomende kandidaten en de geplaatste aanduiding. Hiervan wordt een proces-verbaal opgemaakt en ter inzage gelegd.
Veel onnodig werk kan worden bespaard als de informatie uit het proces-verbaal eenvoudig centraal ontsloten worden als open data, bijvoorbeeld door de Kiesraad. Aangezien alle gemeenten het zelfde model proces-verbaal gebruiken voor het vaststellen van de geldigheid van kandidatenlijsten kan deze data relatief eenvoudig worden gestructureerd en openbaar worden gemaakt. Niet alleen bespaart dat gemeenten veel tijd zodat zij niet meer verschillende dataverzoeken hoeven te beantwoorden maar het voorkomt ook fouten. Zo stuurden drie gemeenten – Woerden, Leiderdorp en Deventer – per ongeluk de burgerservicenummers en andere privégegevens van kandidaat-raadsleden naar de redactie van de NOS.
Doordat er bij verkiezingen verschillende nationale en decentrale overheidsorganisaties een rol spelen is het van belang dat er een structurele data infrastructuur ontstaat waarbij de voor een transparant verkiezingsproces cruciale informatie voor iedereen toegankelijk wordt gemaakt. Hoewel de huidige Kieswet daarin niet voorziet, zou het mogelijk moeten worden gemaakt dat deze data centraal wordt verzameld door de Kiesraad en meteen wordt ontsloten als open data.